Ontmoetingen met een thee: Caravanes Russes

Caravanes Russes: Wie al eens rondkijkt in een Franse theewinkel kent deze thee wel. Meestal blijkt het dan te gaan om een licht rokerige blend van zwarte thee's en lapsang souchong. De bedoeling is om zo de thee na te bootsen die vroeger per karavaan van van China naar Rusland werd getransporteerd. Deze thee's werden onderweg blootgesteld aan extreme geuren en temperaturen en kregen zo een heel speciale smaak. In de winter trokken de karavanen over bergketens in temperaturen ver onder 0°C en werd hij op kamelen geladen. 's Nachts werden de pakken afgeladen en in een cirkel rond de vuren geplaatst om de thee niet nat te laten worden en hem te beschermen tegen rovers. De geur van de dieren en het brandende hout zou deels in de thee trekken en een uniek geurpatroon voortbrengen, en de meeste Caravanes Russes proberen dit na te bootsen. De thee is overigens ook in Engeland en Amerika te krijgen, maar dan onder de naam Russian Caravan. Er is nooit een vaste formule en elke theehandelaar mag een beetje doen wat hij wil, maar er zitten heel aardige exemplaren tussen. Het is overigens een echte Europese blend, en Chinezen houden er niet van. 

Ooit waren er twee route's waarlangs thee naar het Westen ging: eentje via de zee, beheerst door de Engelsen, en eentje over land, beheerst door de Russen. Rusland heeft een enorm lange grens met China. Dat leidde vroeger tot veel oorlogen en grensconflicten, maar uiteraard ook tot veel uitwisseling van ideeën en goederen.  

De eerste Russen die ooit thee proefden waren twee kozakken, Vasili Tumenets en Ivan Petrov, in 1616 uitgestuurd door de tsaar naar de Altin Khan, een Mongoolse prins. In hun verslag vermelden ze dat ze aan het hof van de Khan een drank kregen die bestond uit gekookte melk en gesmolten boter, en de blaadjes van een hen onbekende plant. Twee jaar later bereikte een andere kozak Beijing waar de Chinese keizer hem een brief gaf die een handelsrelatie aanbood. Helaas kon niemand in Rusland hem lezen omdat hij in het Chinees was... Ook een eerste officiële missie van de Russen naar China eindigde in een fiasco omdat de Russische gezant, Fedor Baikov, weigerde om te kowtow'en voor de keizer en het ceremoniële aanbod van een tas thee, eveneens bereid met melk en boter, afsloeg, een grove belediging. Nog eens vier jaar later had een tweede missie tien puds thee ontvangen om aan de tsaar te geven maar de gezanten verkochten de thee in Beijing en kochten met de opbrengst juwelen waarvan ze verwachtten dat die meer in de smaak zouden vallen. Tegen 1674 was thee echter ingeburgerd in Moskou waar het de reputatie had om 'dronkenschap te vermijden als je het dronk voor het drinken, en goed was tegen de kater als je het dronk na het drinken'. Tegen 1727 ontstond er in Khyakhta, op de Chinees-Russische grens, een handelsnederzetting die ondermeer diende als markt voor de opkomende theehandel.

http://www.vintage-views.com/RussianPictures/images/0124k5-plate2.jpg

De thee bereikte Khyakhta door karavaans die in de zomer bestonden uit honderden ossenkarren, maar in de strenge winters moesten dus kamelen gebruikt worden. Daarvoor zorgden twee Mongoolse stammen en zo'n karavaan kon klein zijn, vanaf 20 kamelen, maar de grootste telden tot 1000 lastdieren. Ze hadden niet alleen thee mee maar ook zijde, porselein, tabak, edelmetalen en vooral gedroogde Chinese rabarber, een laxatief medicijn dat heel populair was in Europa. De Russen ruilden ze voor pelsen en huiden. Wanneer een karavaan verwacht werd trokken de Russische handelaars en naar de dichtstbijzijnde hoogte zodat ze met verrekijkers het aantal kamelen konden schatten. Dat gaf hen een dag of vier om onderling af te spreken en hun prijzen te bepalen. 

Vanuit Kyakhta vertrok de thee met schepen (in de winter met karren en sleeën) naar Nizhny Novgorod waar de grote markt was waar de Russische handelaren hun thee kwamen kopen. In 1862 kregen ze concurrentie van de Engelsen die hun goedkopere thee, "Canton thee" via de zee naar London en dan naar Novgorod brachten, maar deze thee was zwarter en heviger gebrand om tegen de zeereis te kunnen en veel Russen bleven de weliswaar duurdere Russian Caravan thee prefereren. Tegen 1903 was de Transsiberische spoorlijn klaar en kon thee via de trein van Beijing naar Moskou reizen, en dit was het einde van de thee-karavaan's. 

De traditionele blend bestaat uit keemun, oolong en lapsang souchong rookthee, alhoewel je ook ongerookte varianten vind. Hier ligt ook het verschil met een lapsang souchong, deze thee is bijna altijd een blend van wat lichtere theesoorten van kwaliteit, terwijl een pure lapsang souchong een tamelijk groffe gerookte thee is die gemaakt werd voor de Nederlanders. De Caravanes Russes naam is echter niet beschermd zodat de uiteindelijke blend afhangt van de handelaar.

De mijne kwam van een theehuis in Metz dat absoluut de moeite is wanneer je in die stad moet zijn, Gourdon Négoce du Thé, pas omgedoopt tot thé minuscule www.gourdon.biz.

                        Droog: donker geoxideerde blaadjes in de meerderheid                   Mooie kleur infusie, licht rokerig

De neus is licht rokerig maar niet overdreven, alhoewel ik toegeef dat je hier een beetje voor moet zijn. In de mond is dit wat ze noemen een comforting cup of tea, rokerig maar ook vlezig, eerder licht gestructureerd. Onder de rooksmaak ligt een leuke, licht fruitige basis, die je vooral merkt als je slurpt. De afdronk is lang.
Nog over de karavanen: de gebruikte kamelen waren altijd mannelijk en gecastreerd. Voor het drinken van de thee vallen deze restricties weg, maar het zijn eerder mannen die hem lekker vinden. Wie overigens caravanes russes googelt op afbeeldingen krijgt soms een eerder verrassend maar eveneens niet onlogisch resultaat.