Het is de eerste regel van de eerste les voor theeliefhebbers: alle thee is gemaakt van de Camellia Sinensis, en alle verschillen (zwarte thee, groene thee, witte thee) hebben alleen maar te maken met de bewerking ervan. Wanneer je dan vordert in je leerproces, leer je het begrip cultivar kennen, de subvarianten als het ware van de Sinensis, met de twee grote groepen var. Sinensis en var. Assamica, en leer je dat de wereld van thee oneindig veel geschakeerder is dan je dacht, met een oneindige verscheidenheid aan cultivars, telkens weer met eigen karakteristieken. En nog later kom je erachter dat de theewereld nog rijker is, en dat in onherbergzame gebieden op grote hoogtes nog oude theebomen staan die de uitzondering op de regel van de twee families zijn. Eén van hen is de Camellia Formosensis.
Het is DNA-onderzoek dat erachter kwam dat de oude theebomen van Nantou, in het midden van Taiwan, van een andere soort waren, maar de oorspronkelijke bewoners van Taiwan noemden het Shen Cha, de Thee van de Goden en dronken de thee ervan bij ceremoniën. De oudste vermeldingen gaan terug tot het begin van de 18de eeuw, maar het gebruik is waarschijnlijk veel ouder. Taiwan wordt nu vooral bewoond door Han-Chinezen, de nakomelingen van verschillende immigratiegolven die hun eigen cultivars meebrachten, maar in de bergen bleven veel van de aboriginals achter in kleine dorpen en ze gebruikten oudere varianten.
Sommige theebomen hier zijn meer dan 1000 jaar oud, en de thee die er vandaag van wordt gemaakt heet vandaag Shan Cha, of bergthee. Ze groeien op hoogtes tussen de 800 en 1800 meter in wouden waar nog nooit een druppel herbicide of pesticide gevallen is, met een grote biodiversiteit, en uit zaad, niet uit klonen, twee factoren die ze beschermen tegen heel veel ziektes. De gebieden waar ze groeien zijn vandaag beschermd, en de plukkers hebben vaak een hele tocht achter de rug voor ze in de vroege ochtend kunnen beginnen met de pluk. De complexiteit van deze thee's komt door een aantal factoren. Eerst en vooral zorgt de voortplanting via zaden ervoor dat elke boom genetisch verschillend is van zijn buur omdat hij niet dezelfde ouders heeft. Deze thee is dan ook altijd een blend van de blaadjes van heel veel verschillende bomen, en je proeft die complexiteit. Ten tweede is het gebruik van kunstmest hier overbodig. De ouderdom van de bomen en het natuurlijk gedrag van de variant zorgen ervoor dat de wortels diep doordringen in de bodem en hun voedingsmiddelen daar gaan halen, elk op zijn eigen plekje. Het zijn dan ook thee's die elk jaar een beetje anders zijn, en mocht je de thee van elke individuele boom apart proeven zou je grote verschillen merken. En last but not least, in de loop van zijn bestaan heeft elke boom kleine genetische veranderingen ondergaan door te reageren op omstandigheden en ziektes, en ook dat maakt dat geen twee individuen hier gelijk zijn (net zoals dat bij ons, mensen, ook is).
De Japanse bezetters van Taiwan herkenden het potentieel van deze thee maar wilden hem temmen. Ze creëerden er de Red Jade Ruby 18 cultivar mee door hem te kruisen met Assamica zodat ze de cultivar konden aanplanten in plantages, en alhoewel de cultivar bepaalde karakteristieken overnam van zijn ouder haalt hij nooit de complexiteit van het origineel, alhoewel er lekkere thee mee wordt gemaakt.
Ik heb het geluk om nu al drie jaargangen te hebben geproefd bij Hotsoup, de Nederlandse importeur, en onlangs kreeg ik er ook nog eentje toegestuurd van Global Tea Hut, het theemagazine dat in Taiwan gevestigd is. Ik ga de proefbesprekingen eerder kort houden, de volledige vind je in de Theeencyclopedie (met drie e's).
Shan Cha, 2016, Hotsoup:
35.11 euro per 100 gram. In juli en augustus geplukte wilde rode thee uit theetuinen op tussen de 800 en 1000 meter boven de zeespiegel, in de omgeving van de stad Yu-Chi in de provincie Nantou. Vroeg in de ochtend geplukt door plukkers die er speciaal voor in de bergen trekken. 26 december 2018, 75°C, 100ml gaiwan, 3 gram, 20 sec. De natte bladeren hebben een prachtig en uitermate complex aroma, met een heel mooie vlezigheid vol specerijen en en spectaculair fruit. In de mond is de thee eerder licht, maar met die mooie complexe vlezige toets die mooi blijft hangen en complexer wordt naarmate je proeft. Tweede zetsel, 30 seconden: de scherpe fruitigheid in de neus wordt ronder en zoeter en de vlezigheid schuift wat meer naar de achtergrond (maar blijft uitzonderlijk mooi). Ook in de mond voller en zoeter, heerlijk compleet, en heel diep, met toetsen van steenfruit. Derde zetsel, 40 seconden: meer moutige trekjes, nog rondere geur en in de mond nu echt zoet. Vierde zetsel: geurt nog lekker en blijft licht zoet, en nog veel drinkplezier. 😊😊😊😊(😊)
Shan Cha, 2018, Hotsoup:
39 euro per 100 gram. Geplukt eind 2018. 24 maart 2020, op zijn westers in een glazen pitcher, 3 min, 3 gram, 200ml, 95°C. Mooi groot donker blad. Het natte blad geurt naar bloemen en fruit (pruimen) en iets tomaté (dat vlezige van vorige keer was iets veranderd). In de mond erg lekker startend, heel fijn en licht maar met goed duidelijk geprononcieerde smaken, heel aangenaam en complex. Niet dik of zoet en bij het drinken wolkt een wonderlijk aroma op. Doet denken aan sommige wakoucha thee's uit 2019 die ook dat tomaté hebben en die lichte structuur. Het stamvaderschap van Ruby 18 is duidelijk. Tweede zetsel: mooie aroma's, nog altijd wat tomaat en specerijen. Iets dunner, iets astringenter. De thee was nog boeiender in een gaiwan, maar had dan wat minder dat wakoucha-achtige. 😊😊😊😊
